ارتباط دوجانبۀ ویژگی‌های آوندهای چوب‌آغاز درختان بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) و بیماری زوال

پدیدۀ زوال بلوط‌های غرب ایران تاکنون از جنبه‌های مختلفی بررسی شده است. با این‌حال، تأثیر فیزیولوژی این درختان بر استعداد یا مقاومتشان به بیماری تاکنون بررسی نشده است. برای درک اینکه آیا ویژگی‌های بافت چوبی چون پهنای حلقه‌های رویشی و اندازه و تعداد آوندها بر میزان ابتلای درختان به بیماری مؤثر بوده یا خیر، این ویژگی‌ها بین درختان سالم و زوال‌یافتۀ بلوط در منطقه دالاب استان ایلام مقایسه شدند. با تطبیق سری‌های زمانی پهنای حلقه‌های رویشی مشخص شد که مرگ بیشتر درختان خشکیده در منطقۀ تحقیق، در سال 1387 رخ داده است. با این‌حال، تحلیل داده‌ها نشان داد که علائم بیماری از چندین سال پیش از خشکیدگی در بافت چوبی ظهور می‌یابد. از سال‌های نخستین دهۀ 70 خورشیدی به بعد، روند تغییرات سالیانۀ ویژگی‌های آوندی درختان زوال‌یافته متفاوت با درختان سالم شد و در همین زمان پهنای حلقه‌های رویشی این بلوط‌ها افت کرد. کوچک‌تر شدن پیاپی آوندهای چوب‌آغاز و نازک‌تر شدن حلقه‌های رویشی سبب کاهش هدایت هیدرولیک درخت شد. با این‌حال، در این دهه، درختان زوال‌یافته فعالانه تلاش کردند با افزایش تعداد آوندها با خشکیدگی مقابله کنند (دوران کمون بیماری)، اما از اوایل دهۀ 80 تا زمان مرگ، درختان بیمار دیگر توان تولید آوند بیشتر را نداشتند (دوران ظهور بیماری). در مجموع می‌توان نتیجه گرفت که در منطقۀ تحقیق، بلوط‌های دارای آوندهای کوچک‌تر، بیشتر مستعد ابتلا به خشکیدگی‌اند و پس از ابتلا به بیماری، کاهش رشد قطری و کوچک‌تر شدن متمادی آوندهای چوب‌آغاز، شرایط لازم برای زوال درخت را فراهم کرده است.